Monday, June 27, 2011

წარღვნა რიკოთზე




reportaJi naRvarcofalidan


rikoTze warRvnis Sedegebis aRnusxvas suramidan viwyeb. mdinare suramulas orive napiris mimdebare quCebi naomars gavs, saxlebi stiqiisgan darbeuli da dangreulia. yvelgan gasufTavebiTi samuSaoebi midis, samuSao kvlav Zalian bevria. yvelgan mZime suni dgas, Slamis, talaxis da mgoni nagvisac. vcdilob gadavamowmo bolo dros TbilisSi gavrcelebuli Wori, TiTqos wyaldidobas xalxi mravlad emsxverpla. ramdeni adamiani daiRupa am stiqiis Sedegad? vekiTxebi xalxs. suramelebi dananebiT aRniSnaven, rom 6 cxedari daitires. TbilisSi iTqva, rom metia daRupuli da malaveno, _ veZiebi Woris mizezs. ra sisulelea, mkvdari rogor daimaleba, an vin damalavso?...  
suramSi da CumaTeleTSi uxucesebs gadmocemiTac ar axsovT msgavsi ram. iSviaTad mdinarem movardna icis, magram rac 18 ivniss moxda, msgavsi  bolo asi wlis gamavlobaSi aravis unaxavs. daaxloebiT 200 metris radiusSi mdinarem yvelaferi daaziana. saxlebi datbora, sardafebi da pirveli sarTulebi qva-RorRiT da SlamiT aavso. iatakebi Caamtvria, kedlebi gaangria, risi waRebac SeZlo, waiRo da xalxi faqtobrivad mSieri da titveli datova. mZime sanaxavia nagvis grovebi, romelic aw ukve daSretili mdinaris napirebTan daxvavebula. aq is nagavicaa, romelsac wlebis ganmavlobaSi TviTon mosaxleoba yris mdinaris kalapotSi. movardnilma wyalma nagavi ukan daubruna xalxs.
CumaTeleTSi im ubans vstumrob, sadac gacofebuli mdinarisgan pirveli dartyma igema mosaxleobam. 

erT-erTi sacxovrebeli Senobisgan mxolod erTi kedelia darCenili. daRupuli marina CilindriSvili swored am kedelze mimarxuli upovniaT maSvelebs. gvami kedels iyo miWyletili da zed mdinarisgan wamoRebuli qva, xe da RorRi hqonda miyrilio. CumaTeleTSi jer kidev muSaoben maSvelebi. mosaxleobas saxlebis da ezoebis gawmendaSi exmarebian. qalebi mTxoven, rom maTi madliereba saxalxod gamovxato: “rodesac giWirs da xedav, rom adamianebi Sens gverdiT dganan, iolia gasaWiris gadatana. rom ara, satyeo samsaxuris biWebi da Sida qarTlis regionis samaSvelo samsaxuri,  marTla usaSvelo mdgomareobaSi CavvardebodiT. TiTqis dRe da Rame muSaoben Cevns saxlebSi, wmenden, alageben... TqviT es, sikeTe ar unda daikargos.~
xidze, romelmac saswaulebrivad gauZlo mdinaris Semotevas, xaSuris raionis sakrebulos Tavmjdomares wavawydi, kidev gauZlebs? kiTxulobs da xids da ukve dawretil mdinares erTmaneTs adarebs:
daviT lomiZe xaSuris municipalitetis sakrebulos Tavmjdomare _ `dazaralebulia xaSuris da suramis mosaxleobis 20-30%. movarda mdinare da misi gamtaroba imanac gaarTula, rom mosaxleobis mier nagvis CayriT Zalian Seviwrovebulia kalapoti. asec rom ar yofiliyo, saxlebi mainc daitboreboda. axla zarals viTvliT. dazianebulia 11 xidi da umokles droSi unda aRvadginoT. arasamTvrobo organizaciebidan Semogvivida daxmarebebi da xalxs unda gavunawiloT.~  
ნაღვარცოფალი შემოვლით გზაზე

sofeli daRupulebs glovobs, erT-erTi maTgani lamzira korkotaZe jer kidev ar daukrZalavT. is gvian ipovnes. qali qmarTan erTad muSaobda Rvarcofisgan damewyril sasadilo `rikoTulaSi~. qmari saswaulebrivad gadarCa. im dRes kacs dabadebis dRe hqonda. nugzar korkotaZe ixsenebs, rom cols bolos Rvarcofamde ramdenime wuTiT adre esaubra, exumreboda, dRes rogorc iubilars nayini unda miyidoo, mere saSinlad gawvimda da movardnilma wyalma col-qmris erTmaneTTan damakavSirebeli gza waSala. kaci nanobs, rom cols erTi wlis win misi TxovniT daawyebines muSaoba “rikoTulaSi,~ gviWirda, mxolod Cemi Semosavali ar gvyofnida  da ar momasvenao...
nugzar korkotaZe _ `winaTac movardnila mdinare, magram wyali mxolod muxlebamde idga. maSin sasadilo gaafuWa da amis gamo kapitalurad gaaremontes. im dRes wvima rom daiwyo, Cveni ufrosi Tamaz gagniZe stumrebs acilebda. mere momibrunda da miTxra, xval Seni dabadebis dRe aRvniSnoT, dRes stumrebma SemSiales xelio. es Cveni bolo saubari iyo. amis mere me calke aRmovCndi wylis tyveobaSi, Cemi meuRle da megobrebi ki Turme wyalma waiRo. arada, rodesac sicocxlisTvis vibrZodi, megona, rom yvela samSvidobos iyo gasuli. vbrazobdi, gdebuliyo is `svarkis~ aparati gareT, ratom Semovbrundi-meTqi. Cems Tvalwin TvalisdaxamxamebaSi misila stumari kaci oTaxSi Semovardnilma wyalma. Svili xedavda da ver Sveloda.  daaxloebiT saaTnaxevari vebrZodi stiqias. talRas jer samzareuloSi gaveqeci, mere magidaze Sevxti. iqac rom kisramde momwvda wyali da sruli wyvdiadi Camowva, RmerTs vTxove, nu momklav-meTqi da gametebiT daviwye gadarCenaze zrunva. mori dametaka beWebSi, mere karis gangreva SevZeli da bolos WerSi aRmomaCina bedma. maSveli mosvlas ver bedavda Cemamde. mcioda, Zalian didi xani damWirda samSvidobos gamosasvlelad. mxolod SarvaliRa mecva. fexSiSveli videqi da vkankalebdi. koვშიან `ka 700-ss~ gadahyavda xalxi mSralze. gzad rom gamomiyvana, mere  ucnobma gamiCera “niva”, dabrZandiTo, SeSfoTebulma  miTxra, sul talaxiani var, manqanas ver dagisvriT-meTqi. raxan gadarCiT, manqanis dasvras vin Civiso, ZaliT Camsva da saxlSi momiyvana. megona cols Sin vnaxavdi. aq meore jojoxeTi damxvda, SeSlil mdinares miengria yvelaferi. vaJs Soridan davuZaxe, deda sad aris-meTqi? ar mosulao. es meored mosvla iyo CemTvis. Cavicvi da saswrafod ukan gavvardi. mxolod imis garkveva SevZeli, rom Cemi meuRlis aRwerilobis qali mdinaris talRam gaitaca Senobidan. `cdilobda raRacisTvis CaeWida xeli, Cvenc uzarmazari joxi moviSvelieT, rom dagveWira, verafers gavxdiT, talRam xevSi isrolao,~ _ ambobdnen policielebi. lamzira gomSi meTevzeebma ipovnes.~
nugzar korkotaZis TqmiT, daRupulTagan yvela mZime ekonomikur mdgomareobaSi cxovrobda. vara fofxaZes saxli hqonia axali nayidi da bankSi 8000 lari darCenia gadasaxdeli. ojaxi mis Semosavalze iyo damokidebuli, axla ki albaT banki saxls gauyidis da Ria cis qveSac darCebiano.  

gzas rikoTisken mivuyvebi. gvirabamde ar misuli, marcxena mxares mdebare dasasvenebeli da savaWro kompleqsi aRar arsebobs. nanaxis gadmosacemad sityvebi uZluria. yvelafers foto kameriT viReb. srulad an nawilobriv dangreuli Senobebi qva-RorRiT aris gamotenili. jer kidev SerCenil saxuravebze Cans, rom gaavebuli stiqia Tavze moeqca maT.

sasadilos win uzarmazari avtobusi mdgara. `remeni~ gaufuWda da mTeli dRe iq iyo. mocekvave bavSvTa jgufi mihyavda ucxoeTSio, amboben TviTmxilvelebi. bavSvebi sasadilodan axali gamosuli yofilan warRvna rom dawyebula. sapatrulo policielebs umarjvniaT. saswrafod uxmiaT axlomaxlo motriale yvela ekipaJisTvis, cocxali jaWvi gaukeTebiaT da gaxelebul talRebSi muxlamde mdgomebs 42 bavSvi samSvidobos gauyvaniaT. Semdeg wyalma avtobusi daZra da xevSi moisrola. 

mdinaris piras daWyletili manqanebic yria. ramdenime dRis win xevidan amouTreviaT avtobusi. axla gzaze dgas, rogorc imedgacruebuli sikvdilis simbolo.

im adgilze, sadac odesRac patara maRaziebi iyo da gamudmebiT musikis xma ismoda, axla mxolod stiqiis namusrevia darCenili. erT-erTi yofili maRaziidan mama alika laluaSvili or vaJTan erTad yris wylisa da Slamisgan ganadgurebul nivTebs. `es maRazia 1986 wlidan mqonda. saCuqrebs, suvenirebs vyiddi. 5000 laramde Rirebulebis saqoneli gaaoxra stiqiam. sawyobSi jer verc ki Sevdivar. iqauroba sul qvebiT aris savse.~ - ambobs alika.

rikoTis gvirabi kidev erTi weli iqneba Caketili saremonto samuSaoebis gamo. SemovliTi gziT gadavdivarT meore mxares. pirvelive asaxvevis bolos meore damewyril sasadilos vawydebiT. sabednierod aq aravin daSavebula. gza rikoTis gvirabis dasavleT karamde Tavisufalia. dro da dro satvirTo trailerebis jgufi gvxvdeba. calmxrivi moZraobis dros ZiriTadad mxolod maT atareben.
gvirabidan sofel xevamde warmoudgeneli sanaxaobaa. viTvli, 25 adgilze gza praqtikulad gauglejia rikoTulas. Cveulebriv dros Reled mdinari wyalididobis Sedegad 8 metriT aweula, sadac SesaZlebloba mieca, kalapoti siganeSi gaSala, sadac siviwrove igrZno, kedlebs dauwyo RrRna da 25 adgilze gza Caangria, CakbiCa an wasaRebad Cawyvita. 

erTgan, romelic megzeveebis TqmiT, Turme urTulesi monakveTia, gaxleCil asfltSi Cemi xeli napralSi Tavisuflad eteva. am monakveTis gamagrebTi samuSao jer ar dawyebula, amitomac axla sakmarisia erTi kargad dascxos wvima, aq dgoma saxifaTo iqneba, gzasTan erTad mdinareSi amovyof Tavs.
faqtobrivad mTel gzaze megzeveeebi muSaoben 24 saaTis ganmavlobaSi. satvirTo trailerebis moZraobis Seferxeba ekonomikur zarals zrdis, amitomac gza saswrafod unda aRsdges. saavtomobilo gzebis  departamentis warmomadgenlebi amtkiceben, rom gazeTis axali nomris gamosvlasTan erTad gzac gaixsneba?!

samuSao brigadebis erTi nawili mdinaris kalapotSi muSaobs, mimarTulebs ucvlis, rom adidebis SemTxvevaSi wylis dartyma tyis pirs miadges da asfaltis safariani gzis nageboba gadarCes. amasTan, gzis gasamagrebel nagebobebSi axal drenaJebs svamen meore mxridan, mTis ferdobze Camosuli niaRvrebi rom daubrkoleblad gaataros. kldeebze specialuri teqnikis garda mTasvlelebic muSaoben. sadac rkinis komSi ver wvdeba, iq mTasvlelebi amtvreven Camosavardnad gamzadebul lodebs, romlebsac dangreuli gzis safaris amosavsebad da gasamagreblad iyeneben.

saavtomobilo gzebis departamentis Tavmjdomaris moadgile nugzar gasviani _ `Tavidan aq marTla jojoxeTi iyo. rodesac mirekavdnen ra moxdao, vpasuxobdi, warRvna daiwyo-meTqi. kinaRam gavgiJdiT dazianebuli ubnebis raodenoba 20-s rom miauxlovda. iseTi STabeWdileba iqmneboda, rom aqaurobas bombdamSenebma gadaura da gza aaoxra. gvirabis meore mxares gadmosvlac gagviWirda, radgan SemovliT gzaze mTa dagvxvda CamoSvavebuli. gvirabSi sareabilitacio samuSaoebi SevaCerebineT. xaraCoebi avxseniT da ise gavediT meore mxares, rikoTze ki gvyavs sami erTeuli gamwmendi da sareabilitacio teqnika, magram es zRvaSi wveTi iyo imasTan, rac am jojoxeTis gasufTavebas da gzis aRdgenas sWirdeboda. faqtobrivad mTeli saqarTvelos masStabiT movaxdineT teqnikis mobilizacia. yvela dazianebul adgilze erTdroulad  daviwyeT aRdgeniTi samuSaoebi. dazianebis xarisxi sxvadasxva simZlavris aris, mcire, saSualo da rTuli. naklebad dazianebulidan daviwyeT aRdgena. 2-3 dReSi yvelaferi dasruldeba. amis Semdeg mudmivi monitoringis qveS iqneba es gza. erTi wlis ganmavlobaSi davakvirdebiT sad risi damateba dasWirdeba. axla mTavaria qveynis mTavar sagzao arteriaze moZraoba aRsdges. mdinaresac saswrafod vucvliT kalapots, rom momavalSi daculi viyoT da msgavsi katastrofa aRar ganmeordes.~

rikoTze mogzaurobis dros ramdenjerme movkari Tvali regionuli ganviTarebisa da infrastruqturis ministrs ramaz nikolaiSvils, romelic miuxedavad imisa, rom reaqtiuli siswrafiT moZraobda, wamiT mainc SevaCere komentarisTvis.
_ batono ramaz, SeiZleboda Tu ara, am yvelafris Tavidan acileba?
_ ara, radgan warmoudgeneli ram moxda, ise, rogorc iaponelebma ver SeZles cunamisgan Tavis dacva, radgan amis molodini ar hqondaT, CvenTanac aravin eloda, rom 40 wuTis ganamvlobaSi mTaSi imaze meti naleqi movidoda, vidre odesme mosula erTi Tvis ganamvlobaSic ki.
_ visargebleb SemTxveviT, Tqveni oponentebi amboben, rom gomborze axali aSenebuli gza erT weliwadSi CageqcaT. es gaumarTlebeli xarji iyo, radgan am teritoriaze Zalian cota xalxi cxovrobso.
_ oponentebs Sevaxseneb, rom erTaderTi obieqturi werili am Temaze swored “kviris palitraSi” daibeWda, sadac saavtomobilo gzebis departmanetma ganacxada, rom mosalodneli iyo is Sedegi, rac amjerad gvaqvs gomborze. waakiTxeT, aravis daumalavs is, rac dasamali ar iyo, rom gzaze ramdenime monakveTi mewyrulia da mimdinareobs masze dakvirveba. amasTan, am gzis dafinanaseba gaiRo msoflio bankma, romelic ekonomikurad gaumarTlebel proeqtebze fuls ar xarjavs. proeqtSi gaTvlilia sareabilitacio Tanxebic da gzis saremontod biujetidan erTi TeTric ar daixarjeba. axla gomborze midis mewyrisgan damcavi inovaciuri proeqtis danergva. vimedovnebT gagvimarTlebs da amas oponentebic veRar uaryofen. rac Seexeba imas, rom ra saWiro iyo am mcired dasaxlebul moankveTze gzis gakeTeba? mag logikiT uari vTqvaT mestiis gzaze, nu daviwyebT xevsureTis gzebis reabilitacias. nu gaviyvanT gzebs soflebamde da viaroT mxolod TbilisSi. ase gvawyobs? gadaeciT oponentebs, Casxdnen avtomobilebSi da naxon sjobs Tu ara gurjaanidan SemovliT gzaze didxans siaruls gomboris gavliT Tbilisidan TelavSi erT saaTSi Casvla?


Sunday, June 26, 2011

დამასვენე მიშა


შვილო მიშა, შენც მიწისა ხარ, ჩემი არ იყოს, და ამიტომაც მოგმართავ ასე. აქტიური, ენერგიული, იდეებით სავსე ახალგაზრდა ხარ, რაც ძალიან მომწონს, მაგრამ ნაკლიც გაქვს - მოსმენა არ იცი. სწორედ შენმა დაუფიქრებელმა ნაბიჯებმა გადამაწყვეტინა, ჩემი ვარამი გამეზიარებინა შენთვის. რაღა დაგიმალო, დიდი იმედი არა მაქვს, რომ მომისმენ ან გაიზიარებ ჩემს ვარამს, მაგრამ ცდა ბედის მონახევრეა და ვინ იცის...


ზოგიერთ თბილისელს ჰგონია, რომ XX საუკუნეში გავჩნდი. XX საუკუნეში მხოლოდ მომნათლეს ასე, გმირთა მოედნად, მაგრამ ამ სახელის არსს ვერა და ვერ ჩავწვდი. რატომღაც ქვეყნის ვერც ერთმა თავკაცმა ვერ მომიძებნა ფორმა. ეს რომ შეძლო, გმირობის არსი უნდა გესმოდეს. ისე, ზოგჯერ მაშინებ, მიშა, კომუნისტებს ემსგავსები. აბა, რა მონუმენტობია აგიტყდა? სტალინს სჭირდა ეგ სენი. წინა საუკუნის 30-იანი წლების ბოლოს დაიწყო და სანამ არ მოკვდა, სტალინური სტილის მონუმენტური არქიტექტურა ფრიად მოდური იყო მთელ საბჭოთა კავშირში და, რაღა თქმა უნდა, თბილისშიც.

მიშა, შენ სტალინის დაბადების დღეს ხარ დაბადებული, მაგრამ ცუდში კი არ უნდა დაემსგავსო, შემოქმედებითად უნდა მიუდგე საქმეს, თუ თვითონ არ გყოფნის ფანტაზია, სხვას, უფრო გამოცდილსა და ჭკვიანს უნდა ჰკითხო აზრი. რას ეცი ამ ესპანელ თუ იტალიელ არქიტექტორებს და დაარჭობინე სოლი ჩემს გულზე? რა იცის ევროპელმა ქართული გმირობის არსი? დავიჯერო, აქ კაცი ვერ ნახე შენი მონუმენტური სულისკვეთების ხორცშესასხმელად? უმუშევარი ქართველები იტალიასა და ესპანეთში გარბიან ლუკმაპურის საშოვნელად, შენ კი უმუშევარ იტალიელებსა და ესპანელებს აქ ასაქმებ? ისე, მეც დაწყევლილი ვარ, ამ უცხოელებს ვერ ავცდი. ჯერ იყო და, 1935 წელს რუსმა ინჟინრებმა ზავროვმა და სლავინსკიმ არქიტექტორ სევეროვთან ერთად მომცეს მოედნის სახე, 1939 წელს კი არქიტექტორმა კალაშნიკოვმა "დამახალა" 100-ბინიანი საცხოვრებელი სახლი თერთმეტსართულიანი კოშკური ნაწილით. მაგ ბინის მცხოვრებთ თავიდან კი უხაროდათ, მაგარი სახლი გვერგოო, მაგრამ მერე თანდათან შეწუხდნენ, ავტომობილების მომრავლების გამო ყურთასმენა რომ დაეხშოთ.

შენ ახლა უნდა ნახო, რა დღეში არიან, ამ ახალი ესტაკადის გამო, მესამე სართულზე მყოფთ პირველ სართულზე ჰგონიათ თავი. რა გაეწყობა, ურბანიზაცია მსხვერპლს მოითხოვს და ეს ხალხსაც ესმის, მაგრამ როცა რაღაცას კარგად იწყებ, ხომ შეიძლება, კარგადაც დაასრულო? ერთი ანეკდოტი გამახსენდა: ჭიჭიკია ეკითხება ბიჭიკიას, აგი ბაღანა შენთვის თუ გინდოდა, უკეთესი ვერ გააკეთეო? მიშა, მეც იმავეს გეკითხები, თუ შენს სასიკეთოდ აკეთებ საქმეს (ბაღნები კი გამოგდის კარგი), უკეთესად რატომ არ აკეთებ?
დუქანი  "ნე უეზჟაი, გალუბჩიკ მოი"


ხშირად ვნატრობ იმ დროს, როდესაც უფრო დიდი ფართობიც მქონდა და ჩემს მკერდზე ჯერ კიდევ არ დარიხინებდნენ ავტომობილები. აქ ერთი დუქანი იდგა, რომანტიკული სახელი ერქვა, "ნე უეზჟაი, გალუბჩიკ მოი". ისე, შენ რომ გენახა, მისი ხშირი სტუმარი იქნებოდი, როგორც ხშირად სტუმრობდი ასევე რუსული დასახელების თანამედროვე დუქანს ცირკის ქვედა მხარეს. ხომ იცი, რომელზეც გეუბნები? ახალგაპრეზიდენტებულს ძალიან გიყვარდა მანდ სადილ-ვახშმობა. ვეჭვობ, ერთ დღესაც მაგ დუქნიდან უგუნებოდ გამოსულმა შემომხედე ცუდ თვალზე და იმის მერე ხან ვის მიუგდე საჯიჯგნად ჩემი თავი და ხან ვის. იმათაც ხან ბოსტანს დამამსგავსეს, ხანაც დიდი შადრევნის "ოყნა" დამადგეს, ახლა კიდევ ეს ამხელა სოლი დამასვეს გულზე. რას მერჩი, მიშა? არ დამიწყო ახლა, შადრევანს რას უწუნებდიო?

შადრევანი იმისთვის არის, რომ ზაფხულში კაცი ჩამოუჯდეს და გაგრილდეს. ამ შუაგულ მოედანზე ავტომობილების მდინარეს ვინ გადმოლახავდა გასაგრილებლად? იმიტომაც შეარქვეს იმ მშვენიერ წყლის ჭავლს "ბენდუქიძის ოყნა". კიდევ კარგი, ესტაკადის მშენებლობა წამოიწყე და გამამაგრეს, თორემ ჩავიშლებოდი. ჰო, ახლა ამ მონუმენტს რას ვერჩი? დალოცვილო, ედუარდმა ხომ გააკეთა ერთი მონუმენტი, სადაც ჯარისკაცებიც დგანან საპატიო ყარაულში და გმირების სახელ-გვარებიც არის ამოტვიფრული. შენ შენი ომის დროს დახოცილებისთვის აღმართე ეს სოლი? როდესაც ჩემი რეკონსტრუქცია გადაწყვიტე, ალალად მითხარი, ამ "შტიკის" აქ დადგმა ხომ არ გქონდა განზრახული? თუ რამე ეფექტურის გაკეთება გინდოდა, მართლა ეფექტურად გაგეკეთებინა! რას აღარ უწოდებენ ამ აყუდებულ, ფილების უსახურ გროვას! გაბრაზდა ხალხი, შვილო! თუ მაინცდამაინც წაგრძელებული ფორმის მონუმენტი უნდოდა, ხმალი და ფარი ან სხვა რამ ასეთი გაეკეთებინა იმის ნიშნად, რომ არასდროს დავნებდებით მტერსო.

გამარჯვებასთან უნდა ასოცირდებოდეს მონუმენტი, ეს კიდევ რა არის, დაუმთავრებელს ჰგავსო... გითქვამს, კიდევ გვეყოლება ახალი გმირები და იმათ გვარებს მივამატებთო. აფერუმ, შენს ფანტაზიას, მიშა!.. დაზაფრული დაიარებიან დედები, მიშა ისევ ომს აპირებსო.(!)
იმ დღეს ერთი ამბობდა, მითხრეს, ღამით უფრო კარგია ეს მონუმენტიო, გამოვედი და რას ვხედავ, ნაძვის ხესავით ლივლივა და ჭრელია, ამის მეტი ვერაფერი დაიმსახურეს საქართველოსთვის თავდადებულმა გმირებმაო? მართალია მიშა, არ უხდება ეს დისკოთეკის ფერები და "ცვეტამუზიკა" გმირების ხსოვნას. ვიმედოვნებ, "ბენდუქიძის ოყნისა" არ იყოს,”ამ "შტიკსაც" მალე მომაცილებ და რაღაც ხეირიანს დამადგამ გულზე. ერთი გამახარე, შვილო, შენი გააზრებული, კარგად დაწყებული და კარგადვე დამთავრებული საქმით.

რას იგდებ ხალხის ყბაში თავს?! აბა, წარმოიდგინე, მართლა თვალისმომჭრელი და გემოვნებიანი მონუმენტი რომ დაგედგა და მიგეძღვნა თუნდაც მეორე მსოფლიო ომში დაღუპული გმირებისთვისაც, ამით რამდენს მოაკეტვინებდი, ქუთაისის მემორიალის აფეთქების გამო რომ სამართლიანად გაქილიკებენ. პირველ რიგში იმ ოხერ პუტინს ჩამოუვარდებოდა ყბა. ასჯერ გაზომე, მიშა, სანამ გაჭრი, რომ მერე გული არ დაგწყდეს, შენს გაკეთებულზე თუ იტყვიან, პროვინციალიზმისა და სნობიზმის აპოგეააო. ამდენი ფული, რაც ამ ოხერ მონუმენტს დაახარჯე, გმირების ოჯახებისთვის დაგეხარჯა, არ ჯობდა? შვილდაღუპულ დედას თვიურ დახმარებად 55 ლარს ამადლის შენი მთავრობა, ორი რატომ არ მოგიკვდა, ერთის გამო ვერ დაგეხმარებითო. გადაგერევა, შვილო, ხალხი. მერე არ გაგიკვირდეს, ამ მოედანზე კი არა, საერთოდ მიწაზეც ფეხი თუ აღარ დაგადგმევინეს და დაგისტვინეს, "უეზჟაი გალუბჩიკ, უეზჟაიო"... დამასვენე, მიშა!

პატივისცემითა და უკეთესი
მომავლის იმედით,
"გმირთა მოედანი"

Sunday, June 12, 2011

დართლოს აკლდამების საიდუმლო



თუშეთში, ულამაზეს სოფელ დართლოსთან ძველისძველი სასაფლაოა. დროთა განმავლობაში საფლავის ქვებს ხავსი მოჰკიდებია, მაგრამ მაინც ვერაფერს წაუშლია ამოტვიფრული წარწერა "უფალო შემიწყალე!" თუმცაღა ლოდები დროდადრო მიწაში კიდევ უფრო ეფლობა.
იქვე, დასასვენებლად ჩამომჯდარი თუში მწყემსი დავინახე, მიყურებდა და ეღიმებოდა. მერე თითქოს თავისთვის დაიწყო ლაპარაკი: "ძველად ჩვენი ხალხი ცდილობდა საფლავის ქვაზე ისეთი რამ დაეწერათ, რაც განსასვენებლის პატრონსაც წაადგებოდა და წამკითხველსაც. ამიტომაც კაწრავდნენ უფლის სავედრებლებს ქვებზე. ახლა, როცა ამ წარწერებს კითხულობ, შეწყალებას შესთხოვ ღმერთს, როგორც აქ განსვენებულთა, ასევე შენი სახელით. ძველებისგან მსმენია, თუ საფლავის ქვასაც მიწა დაფარავს, სააქაოდან ხმას ვეღარ მოგაწვდენთ და ეს ძალიან ცუდის ნიშანი იქნებაო. ეგრეც არის. საფლავნი კი არა, სახლ-კარნი მიატოვეს თუშებმა. ნაციხარ ადგილებთან ერთად ნასახლარებიც მომრავლდა და ფარავს საფლავის ქვებს მიწა. ასე მგონია, როცა ამ ლოდებზე ამოკაწრულ ლოცვას ვეღარ ვკითხულობთ, იმიერის მკვიდრი თუშები სიბნელესა და სამარისებურ სიჩუმეში სხედან. სხედან და აქედან ხმის გაგონებასა და სანთლის დანთებას ისე ელიან, როგორც მარადიულ წყვდიადში მზის ამოსვლას". თუშს ცრემლი მოერია, ყელში მოწოლილმა ტკივილმა ხმა შეუცვალა. მეც ვერ შევიკავე ცრემლი. აქაურობაზე უფრო მეტი გეცოდინება-მეთქი, ვუთხარი და იქვე, სასაფლაოზე მდგომი ორი უცნაური ნაგებობისკენ მივახედე.

- ამათ ზოგი აკლდამებს ეძახის, ზოგიც საყდრებს. შიგნით ორიოდე კაცი ძლივს დაეტევა, ისიც წელში მოხრილი, - მწყემსმა ლეგენდების გუდას მოხსნა თავი: "თუშები დიდხანს გარდაცვლილის ნეშტს უწმინდურად თვლიდნენ. მიაჩნდათ, რომ სხეული კი არ იყო მთავარი, არამედ ის, რაც სხეულს ტოვებდა. სულგაცლილ სხეულს მალევე მარხავდნენ, სულისთვის კი ყველა დროში სხვადასხვანაირად ირჯებოდნენ. ერთხელაც ამ სოფლის მკვიდრი ულამაზესი და-ძმა მდინარის პირას დაუხოცავთ ლეკებს. მწუხარებისგან შეშლილა დედა და თურმე შვილების დამარხვის უფლებას არ იძლეოდა. ოჯახის უფროსს სასწრაფოდ აუგია ეს ორი აკლდამა და-ძმის დასასვენებლად. ამბობენ, ცხედრები აკლდამებში რომ დაასვენეს, იმ დღეს დაუწყია თოვა და დიდხანს აღარ შეწყვეტილაო. მწუხარე დედა სახლიდან აკლდამებამდე ცხელი ცრემლებით ალღობდა თოვლს და მისი კვალი გაყინვას ვერ ასწრებდაო. ზამთარს დიდხანს შეუნახავს დედისთვის შვილები. მერე ისიც გარდაცვლილა და ერთად დაუმარხავთ ამ სასაფლაოზე".

თუში გაჩუმდა, მე კი გული გამალებით მიცემდა...
ომალოში თუშეთის დაცული ტერიტორიის ადმინისტრაციის ვიზიტორთა მომსახურების სპეციალისტმა ნუგზარ იდოიძემ როგორც მითხრა, მწყემსის ლეგენდა სინამდვილესთან ახლოს უნდა იყოს: "დართლოში სასაფლაოს ნაგებობებს მე აკლდამა-საყდარს ვუწოდებ. გასული საუკუნის 60-იან წლებში ისტორიკოსი მერაბ ბარდაველიძეც წერდა, რომ ნაგებობები ისეთ ელემენტებს შეიცავს, რომელიც ქრისტიანულ არქიტექტურას ეკუთვნის, - საყდრის მსგავსად საკურთხეველი და სარკმელი აქვს, მაგრამ ერთობლიობაში ნაგებობების სტილი წარმართულ-ქრისტიანული არქიტექტურის ნიმუში არისო. წარმართულიდან ჯვარ-ხატთა ფორმას იმეორებს. მცირე მოცულობის არის, შიგ მხოლოდ ხელოსნები და შულტების (თუში სასულიერო პირები) თანაშემწენი შედიოდნენ. ყველა ასეთი ნაგებობა სასაფლაოებზე დგას. ვფიქრობ, ამ ნაგებობების შემოტანით დამკვიდრდა თუშეთში მიცვალებულის გაპატიოსნების ტრადიცია. ძველი თუშების აზრით, სახლში სიკვდილის შესვლა არ შეიძლებოდა, აუცილებლად გარეთ გამოჰყავდათ მომაკვდავი. ქრისტეს აღდგომამ და ქადაგებამ მეორედ მოსვლის შესახებ სხვა თვალით დაანახვა ძველ ხალხს ცხედარი და დაიწყეს მისი პატივისცემა, გაპატიოსნება. როგორც ჩანს, დაკრძალვამდე აკლდამა-საყდარში ასვენებდნენ, სადაც წესს აუგებდნენ და მიწისთვის მისაბარებლად მოამზადებდნენ".

P.S. დართლოდან წამოსვლის წინ რამდენიმე საფლავის ქვის ლოდს მიწა შემოვაცალეთ, რომ უკეთ გამოჩენილიყო განსასვენებელთა პატრონების უკანასკნელი სათხოვარი, - უფალო, შემიწყალე. და კიდევ ერთი, როდესაც ამ სტატიას ვწერდი, სულ მახსოვდა თუში მწყემსის სათხოვარი, დართლოში რომ ჩამოხვალთ, გვერდს ნუ აუვლით გორაზე შეფენილ სასაფლაოს და აკლდამებს. იმიერში მყოფი თუშები მზის ამოსვლასავით ელოდებიან იმათ გამოჩენას, ვინც კიდევ ერთხელ გაახმოვანებს გარდაცვლილთა უკანასკნელ სათხოვარსო. მიეფერეთ ხავსმოდებულ ლოდებს, თითი გააყოლეთ წარწერებს და ღმერთს შეწყალება სთხოვეთ.

Saturday, June 11, 2011

101 წელი ისე დავკეცე, როგორც ლამაზი საკაბე



101 წლის ელენა ქურდაძე-ლომიძისა ხარაგაულის რაიონის ერთ-ერთ სოფელში, ხუნევში ცხოვრობს შვილთან და შვილიშვილებთან ერთად. მეც ახლა მასთან მივდივარ სტუმრად.

მივუყვები ნაწვიმარ აღმართს, ხუნევში ამ უბანს ანკარიელებისას ეძახიან. არავინ იცის რატომ. ახლა კი მთების კალთებზე გაბნეულ სოფელში ეს ყველაზე გამორჩეული უბანია ელენე ბებიას გამო. ბავშვობის დროიდან მახსენდება კოხტა და პეწიანი, თავზე წაკრული ლამაზ-ლამაზი თავსაფრებით, კაფანდარა და წელში გამართული ხანდაზმული ქალი, ბავშვებს სათითაოდ რომ მოგვიკითხავდა ხოლმე. სამიოდე წლის წინ ვნახე ბოლოს. მაშინ საუკუნეს მიახლოებულს კი არა, 80 წლისასაც არ ჰგავდა. გზად მეზობელი მხვდება, მოვიკითხეთ ერთმანეთი. გაუკვირდა, ამ უბანში რა გინდაო? ელენა ბებიასთან მივდივარ-მეთქი. ჰო, ელენა მაგარი ქალია, მთელი დღე თოხნის და ღიღინებს, მაგრამ ეს ორი დღე არ დამინახია, ალბათ წვიმების გამო არ გამოსულა გარეთ. ასეთ ჯანზეა? გაოცებული ვკითხულობ. ჯანზე რომელია, შეშა მოაქვს ტყიდან, თოხნის და ბარავს, მეტს კი არაფერს ვაკეთებთ კაცებიო, ღიმილით ამბობს კაკო და ელენა ბებიასთან მოკითხვას მაბარებს.

ზემო იმერეთისთვის მახასიათებელ, დაკიდებული ეზოს ფერდობს ჩავუყევი, უხუცესის შვილიშვილი ღიმილით მხვდება და შინ მეპატიჟება. ელენა ბებიასთვის ბოლო ხანს მოხშირებულ წვიმას მოუსწრია ყანაში ყოფნის დროს, დასველებულა და თავი შეუძლოდ უგრძნია, სტუმრის ხმის გაგონებაზე ბებოს თვალები უბრწყინდება და საწოლიდან დგება, თან იმორცხვებს, ფორმაში არ ვარო. შენ ვინ ხარ? მეკითხება და გულდასმით მათვალიერებს, თურმე სათვალეს არ ხმარობს. ვახსენებ გარდაცვლილ ჩემს ბებია-ბაბუას და მამაჩემს. მგონია, რომ ვერ გაიხსენებს, არადა მაოცებს, მეფერება და ამბობს, რა ნაადრევად დაგტოვათ მამაშენმა და დედაშენიც ჩემსავით უდროოდ დაქვრივდაო. მერე ბებიაჩემს იხსენებს და ძველს დროს ნატრულობს, როდესაც მისი ხნის მეზობლები ცოცხლები იყვნენ. ნუთუ ეს ყველაფერი გახსოვთ? გაოცებული ვეკითხები, - მახსოვს რომელია, მთელი ცხოვრება ერთ დღესავით არის. თითქოს გუშინ იყო ყველაფერი. რა არ გადამიტანია, წისქვილის ქვას არ გადაურიხინებია ჩემს თავზე, შვილო, თორემ გაჭირვება გაჭირვებაზე მეწეოდა და მაინც ვერ დემეწია, გავტეხე წელში. ჯერ ხუთი შვილი დავზარდე ობლობაში, მერე ჩემი ნაადრევად დაქვრივებული ქალიშვილის სამი ობოლი და ღმერთს კიდევ ვთხოვ, რომ ჯერ არ წამიყვანოს, მინდა მეტით გავიხარო.

- სიცოცხლე ტკბილია, ბებო?
- ძალიან ტკბილია. რაც უნდა გიჭირდეს, სიკვდილი არ ინატრო. ცხოვრებაში ყველაფერი მდინარესავით არის, ჭირიც და ლხინიც მოვარდება, ჩაგივლის და წავა. სულ არაფერი გაგიჩერდება გვერდით ამ წუთისოფელში. იყო დრო, როცა ისე მიჭირდა, რომ კინაღამ ნაცარი მოვუზილე ობოლ ბავშვებს მშიერი კუჭების მოსატყუებლად. ახლა კი ღმერთის წყალობით ყოლიფერი გვაქვს.

ელენე ქურდაძე-ლომიძისა (ბებო კატეგორიულად მთხოვს ასე მოვიხსენიო), 1908 წლის მაისში დაბადებულა. ზუსტად არ იცის რომელ რიცხვში, მაგრამ დედისგან გადმოცემით ახსოვს, რომ აღდგომის დღესასწაულზე მოევლინა ქვეყნიერებას.

ბებო 18 წლისა გაუთხოვებიათ 55 წლის ქვრივ ალექსანდრე ლომიძეზე. ქმარს კი სიყვარულით იხსენებს, მაგრამ დედაზე სწყდება გული.

"გვიჭირდა ნამეტნავად. დედას სამი ობოლი ვყავდით, მამაჩემი რომ დაიღუპა, სასწრაფოდ მეორედ გათხოვდა ვერტყვიჭალაში, მერე ის ქმარიც მალე მოუკვდა და დარჩა ასე სამი შვილით სხვის კარს შეფარებული. ჩვენს მოვლას რომ ვერ ახერხებდა, დედამ 15 ფუთი სიმინდის საფსურად მისცა ჩემი თავი მამისტოლა კაცს. მერე, უკვე ხუთი შვილის დედა რომ ვიყავი და ჩემი ქმარიც გვარიანად მოხუცდა, ერთხელაც სტუმრად მოსულმა სიდედრმა სიძე დაიწუნა, ეს კაცი ძაან ხნიერიაო. ძალიან გავბრაზდი, რადგან ქმარი მიყვარდა და დედაჩემის საქციელმა ძველი ტკივილი გამახსენა, ამიტომაც მივახალე, ახლაა ხნიერი, ეტყობა სიმინდი გაგითავდა-მეთქი.

როცა გავთხოვდი, ჩემს ქმარს უკვე ჰყავდა ორი შვილი პირველი ცოლისგან. გვიან დაქორწინებულიყო და ბავშვები ჯერ კიდევ დასაზრდელები იყვნენ. გოგო გავზარდეთ, გავათხოვეთ. ბიჭითაც გავიხარებდით, რომ არა ის წყეული ნემცების ომი. წევიდა და წევიდა. ამ პაწია უბანში 5 ვაჟკაცი აღარ დაბრუნებულა ომიდან. ჰოდა, კი წევიდა უბნის საქმეც ავად. დარჩნენ ქვრივები და ობლები მარტო და ბევრმა დღემდე ვერ მოითქვა სული. ღატაკად ცხოვრობენ. რათ უნდათ ნეტაი ომი ამ კაცებს. სკოლაში ვიღაც უნდა ასწავლიდეს პაწიებს, დედა შვილებს იმიზა ხომ არ ზრდის, რომ მერე მოუკლან. ხალხს სიყვარული აკლია ბებია, კაცი კაციზა მგლად ქცეულა და ნადირივით ხოცავენ ერთმანეთს. მტკივა ეს ნამეტნავად. შარშან, ზაფხულში დიდი სიკვდილი გავათავე ცხინვალში რომ დაგვიხოცეს შვილები. ნეტავ რისთვის, მიწისთვის? რად მინდა მიწა, თუ ადამიანი არ იქნება გახარებული ამ მიწაზე. ხარაგოულიდან რომ იყვნენ მოსული მთავრობის ხალხი, იმათ მკითხეს, პენსია გყოფნისო? 80 ლარი მაქვს. რომ არა ჩემი შრომა და ჯაფა, 80 ლარი რა ფულია, მარა, მაგაზეც უარს ვიტყვი, ოღონდ კი მშვიდობა იყოს. სულ ომი მელანდება, ვერაფერმა შემაშინა ცხოვრებაში მაგის მეტმა. ჩემი ერთ-ერთი შვილიშვილი ჯარშია წასული, იმიზა ვნერვიულობ ბევრს, ის დაბრუნდება, მერე სხვა წავა, მერე იმაზე უნდა ვინერვიულო. ვინც დავკარგე ჯარში, ის მამყოფინოს ღმერთმა".

ბებოს ცრემლები ერევა, მაგრამ ბოლოს ისევ თვითონ სძლევს ცრემლებს და ღიმილით აქეთ მამხნევებს, ნუ გეშინია, ცუდი აღარაფერი იქნებაო. მეც ვცდილობ სხვა თემაზე გადავიტანო საუბარი და ვეკითხები, როგორ შეეგუა 18 წლის გოგო 55 წლის კაცს, ან ქორწილი თუ ახსოვს.

- რა ქორწილი ბებია, ხალხს საჭმელი ენატრებოდა, ძალიან ცუდი დრო იყო. ხალხი შიმშილისგან კვდებოდა და ვისაც პაწია დოვლათი ჰქონდა, ქორწილში რავა გაანიავებდა. ჩემი ქმარი მშრომელი და კეთილი კაცი იყო, არ იყო ჩემთვის ურიგო. სულ მეფერებოდა და ამბობდა, ეჰ, ელენა, ქვრივად რომ დამრჩები ასეთი ახალგაზრდა და ბევრი განსაცდელის გადატანა მოგიწევს, ეგ ამბავი მაწუხებს ნამეტნავადო. რავა გავუტეხავდი გულს, ვამშვიდებდი, ყოლიფერი კარგად იქნება-მეთქი. მალე გამომეცალა ხელიდან და დღემდე ის მტკივა, რომ ავი ბრიგადირისა და კოლმეურნეობის თავმჯდომარის გამო, როცა მოკვდა, მის გვერდით არ ვიყავი. ეჰ, რავა მახსოვს ის დღე, ბებია. დილით ძლივს სუნთქავდა. არ დამტოვოო, მთხოვა, მარა, რომ დასჭექა ბრიგადირმა ფანჯარასთან ელენაო, გავედი, ვთხოვე, ქმარი მიკვდება და ექიმს მოვუყვან-მეთქი. შენ სამუშაოდ წადი და ექიმს მე მოვუყვანო, მითხრა იმ ძაღლისშვილმა. როგორ, მეუღლე მე ვარ და შენ რატომ უნდა წახვიდე ექიმთან-მეთქი. ვინ გისმინა, შემაგდეს მანქანის "კუზაოზე" და მიკრეს ყანაში თავი, რამდენიმე საათში ქსენია, ჩემი ქმრის ნათლული მოვიდა და მითხრა, ნათლია აღარ არისო. მომწყდა გული და გავქვავდი და იმის მერე სულ ვცდილობდი ჩემი ქმრის შიში არ გამართლებულიყო და შვილები შიმშილისგან არ დამჩაგვროდა. ბრიგადირმა იცოდა, როგორ მიჭირდა, მაგრამ ჭყინტ ტაროსაც კი არ მომატეხინებდა ჩემი შვილებიზა. ავი კაცი იყო, ავი და ბოროტი. კოლექტივში კი მონებივით გვექცეოდნენ, ვირებივით გვამუშავებდნენ და ჩვენ მაინც არაფერი გვებადა. აღარ მინდა გევიხსენო ის დრო, ბებია. წეიღოს წყალმა. ნეტავ სიბერის გატანებაც შეიძლებოდეს წყლისთვის.

- ეს ნაოჭები და სიბერე გულს გტკენთ?
- აბა, კარგი ქალი ვიყავი, მაგრამ ახლა დავგლახავდი.

რა ვქნა, ამ სიბერის გამო კი ჩამივარდა კოვზი ნაცარში, მარა ასეთი ყოფილა წუთისოფლის წესი. მაინც არ ვაჭმეინებ თავს დარდს, ვმასხრობ ყოლიფერზე. უკვირთ ახალგაზრდებს, რა ხალისიანი ხარო. ეგ ხალისია აქამდე რომ მომიყვანა, თვარა, ჯავრს რომ დავნებებოდი, მომიღებდა ბოლოს. ფიქრს არ უნდა მიეცე, თორემ დაგაგლახავებს. იშრომე, იმღერე და წლებს ისე დაკეცავ, როგორც ლამაზ საკაბეს. მარა, ცხოვრებამ გაუმაძღარი არ უნდა გაგხადოს. ახლა რომ ვუკვირდები, ზოგიერთს რაც უფრო მეტი მიეცემა, მით უფრო მეტი უნდა, არადა, ცას ვერ გამოვეკერებით ვერავინ და აქ ნაჯაფარი ერთ დღესაც ოხრად დაგრჩება.
მიყვარს ეს ფოტო


- რატომ ოხრად, განა ყველაფერი შვილებს არ რჩებათ?
- შვილსა და შვილიშვილს კი უტოვებ ნაამაგარს, მაგრამ ბევრი არ უნდა დაუტოვო, თვითონ უნდა ასწავლო საქმის კეთება, რომ შენც დაგაფასოს და თვითონაც არ გავირდეს უსაქმურობისგან. მზამზარეულმა კაცის გარყვნა იცის, ბებია. შრომას გადააჩვევს. დიდი ხანია ბარისკენ არ ჩავსულვარ, კაკომ (მეზობელმა) რომ სახლი აიშენა, მისი ნახვა მინდოდა. მეზობელია და მინდა, რომ იმის სიკეთე დევინახო და გევიხარო. ნამეტნავად მიხარია წელგამართული კაცის ნახვა. გაჭირვება მძულს ბებია, მძულს და მინდა, რომ ყველა კარგად იყოს. შვილიშვილმა მითხრა - ქალაქში მშიერ ბავშვებს ქუჩაში სძინავთ და პურიზა მათხოვრობენო. ცივია ალბათ ქალაქი, თუ არა, პაწიას საშიმშილოდ რავა გეიმეტებს კაცი.


- პოლიტიკაზე რას იტყვით, ბებო, როგორი პოლიტიკოსები გვყავს?
- რა ვიცი შვილო, მთავრობას და პოლიტიკოსებს კი არა, მეზობელს ვერაფერს გაუგებ კაცი. გარეგნულად "ვიდიანი" კაცები არიან აქეთაც და იქითაც, მთავრობაშიც და ოპოზიციაშიც, მარა რომ ჩოუკვირდები ორივეს, ერთიმეორეს სიყვარული აკლიათ. ამდენი ღრიანცელის შემხედვარე ბუნებაც გადაგვერია. რაც თავი მახსოვს, სეტყვა, გვალვა და მეორედ მოსვლა სულ იმ დროს იყო, როცა ხალხი არ იყო მშვიდად. ხალხი მშვიდდებოდა თუ არა, ბუნებაც დგებოდა კალაპოტში. ღმერთს ვაბეზრებთ თავს ხმაურით. არ არის ეს კაი ამბავი.

- ბებო, როგორ დალოცავთ "კვირის პალიტრას"?
- ჩემი ხნის მოიყარეთ, ჩემსავით მხნედ, დედა ღვთისმშობელის კალთა გადაგეფაროთ და ხალხის გულის გასახარად წერეთ ბევრი. მე კითხვა არ ვიცი, სამი თვე ვიარე სკოლაში ხუთი შვილის დედამ, რომ ჩემი სახელის და გვარის დაწერა მესწავლა ხელის მოსაწერად. მარა, მე თუ არ წევიკითხავ თქვენ გაზეთს, სხვა ხომ წეიკითხავს, გაახარეთ ხალხის გული და მეც გამიხარდება იმათი სიხარული

22-06-2009
101 წელი ისე დავკეცე, როგორც ლამაზი საკაბე
"გაჭირვება გაჭირვებაზე მეწეოდა და მაინც ვერ დემეწია, გავტეხე წელში"

"მთავრობაშიც და ოპოზიციაშიც "ვიდიანი" კაცები არიან, მარა რომ ჩოუკვირდები ორივეს, ერთიმეორის სიყვარული აკლიათ"

101 წლის ელენა ქურდაძე-ლომიძისა ხარაგაულის რაიონის ერთ-ერთ სოფელში, ხუნევში ცხოვრობს შვილთან და შვილიშვილებთან ერთად. მეც ახლა მასთან მივდივარ სტუმრად.

მივუყვები ნაწვიმარ აღმართს, ხუნევში ამ უბანს ანკარიელებისას ეძახიან. არავინ იცის რატომ. ახლა კი მთების კალთებზე გაბნეულ სოფელში ეს ყველაზე გამორჩეული უბანია ელენე ბებიას გამო. ბავშვობის დროიდან მახსენდება კოხტა და პეწიანი, თავზე წაკრული ლამაზ-ლამაზი თავსაფრებით, კაფანდარა და წელში გამართული ხანდაზმული ქალი, ბავშვებს სათითაოდ რომ მოგვიკითხავდა ხოლმე. სამიოდე წლის წინ ვნახე ბოლოს. მაშინ საუკუნეს მიახლოებულს კი არა, 80 წლისასაც არ ჰგავდა. გზად მეზობელი მხვდება, მოვიკითხეთ ერთმანეთი. გაუკვირდა, ამ უბანში რა გინდაო? ელენა ბებიასთან მივდივარ-მეთქი. ჰო, ელენა მაგარი ქალია, მთელი დღე თოხნის და ღიღინებს, მაგრამ ეს ორი დღე არ დამინახია, ალბათ წვიმების გამო არ გამოსულა გარეთ. ასეთ ჯანზეა? გაოცებული ვკითხულობ. ჯანზე რომელია, შეშა მოაქვს ტყიდან, თოხნის და ბარავს, მეტს კი არაფერს ვაკეთებთ კაცებიო, ღიმილით ამბობს კაკო და ელენა ბებიასთან მოკითხვას მაბარებს.

ზემო იმერეთისთვის მახასიათებელ, დაკიდებული ეზოს ფერდობს ჩავუყევი, უხუცესის შვილიშვილი ღიმილით მხვდება და შინ მეპატიჟება. ელენა ბებიასთვის ბოლო ხანს მოხშირებულ წვიმას მოუსწრია ყანაში ყოფნის დროს, დასველებულა და თავი შეუძლოდ უგრძნია, სტუმრის ხმის გაგონებაზე ბებოს თვალები უბრწყინდება და საწოლიდან დგება, თან იმორცხვებს, ფორმაში არ ვარო. შენ ვინ ხარ? მეკითხება და გულდასმით მათვალიერებს, თურმე სათვალეს არ ხმარობს. ვახსენებ გარდაცვლილ ჩემს ბებია-ბაბუას და მამაჩემს. მგონია, რომ ვერ გაიხსენებს, არადა მაოცებს, მეფერება და ამბობს, რა ნაადრევად დაგტოვათ მამაშენმა და დედაშენიც ჩემსავით უდროოდ დაქვრივდაო. მერე ბებიაჩემს იხსენებს და ძველს დროს ნატრულობს, როდესაც მისი ხნის მეზობლები ცოცხლები იყვნენ. ნუთუ ეს ყველაფერი გახსოვთ? გაოცებული ვეკითხები, - მახსოვს რომელია, მთელი ცხოვრება ერთ დღესავით არის. თითქოს გუშინ იყო ყველაფერი. რა არ გადამიტანია, წისქვილის ქვას არ გადაურიხინებია ჩემს თავზე, შვილო, თორემ გაჭირვება გაჭირვებაზე მეწეოდა და მაინც ვერ დემეწია, გავტეხე წელში. ჯერ ხუთი შვილი დავზარდე ობლობაში, მერე ჩემი ნაადრევად დაქვრივებული ქალიშვილის სამი ობოლი და ღმერთს კიდევ ვთხოვ, რომ ჯერ არ წამიყვანოს, მინდა მეტით გავიხარო.

- სიცოცხლე ტკბილია, ბებო?
- ძალიან ტკბილია. რაც უნდა გიჭირდეს, სიკვდილი არ ინატრო. ცხოვრებაში ყველაფერი მდინარესავით არის, ჭირიც და ლხინიც მოვარდება, ჩაგივლის და წავა. სულ არაფერი გაგიჩერდება გვერდით ამ წუთისოფელში. იყო დრო, როცა ისე მიჭირდა, რომ კინაღამ ნაცარი მოვუზილე ობოლ ბავშვებს მშიერი კუჭების მოსატყუებლად. ახლა კი ღმერთის წყალობით ყოლიფერი გვაქვს.

ელენე ქურდაძე-ლომიძისა (ბებო კატეგორიულად მთხოვს ასე მოვიხსენიო), 1908 წლის მაისში დაბადებულა. ზუსტად არ იცის რომელ რიცხვში, მაგრამ დედისგან გადმოცემით ახსოვს, რომ აღდგომის დღესასწაულზე მოევლინა ქვეყნიერებას.

ბებო 18 წლისა გაუთხოვებიათ 55 წლის ქვრივ ალექსანდრე ლომიძეზე. ქმარს კი სიყვარულით იხსენებს, მაგრამ დედაზე სწყდება გული.

"გვიჭირდა ნამეტნავად. დედას სამი ობოლი ვყავდით, მამაჩემი რომ დაიღუპა, სასწრაფოდ მეორედ გათხოვდა ვერტყვიჭალაში, მერე ის ქმარიც მალე მოუკვდა და დარჩა ასე სამი შვილით სხვის კარს შეფარებული. ჩვენს მოვლას რომ ვერ ახერხებდა, დედამ 15 ფუთი სიმინდის საფსურად მისცა ჩემი თავი მამისტოლა კაცს. მერე, უკვე ხუთი შვილის დედა რომ ვიყავი და ჩემი ქმარიც გვარიანად მოხუცდა, ერთხელაც სტუმრად მოსულმა სიდედრმა სიძე დაიწუნა, ეს კაცი ძაან ხნიერიაო. ძალიან გავბრაზდი, რადგან ქმარი მიყვარდა და დედაჩემის საქციელმა ძველი ტკივილი გამახსენა, ამიტომაც მივახალე, ახლაა ხნიერი, ეტყობა სიმინდი გაგითავდა-მეთქი.

როცა გავთხოვდი, ჩემს ქმარს უკვე ჰყავდა ორი შვილი პირველი ცოლისგან. გვიან დაქორწინებულიყო და ბავშვები ჯერ კიდევ დასაზრდელები იყვნენ. გოგო გავზარდეთ, გავათხოვეთ. ბიჭითაც გავიხარებდით, რომ არა ის წყეული ნემცების ომი. წევიდა და წევიდა. ამ პაწია უბანში 5 ვაჟკაცი აღარ დაბრუნებულა ომიდან. ჰოდა, კი წევიდა უბნის საქმეც ავად. დარჩნენ ქვრივები და ობლები მარტო და ბევრმა დღემდე ვერ მოითქვა სული. ღატაკად ცხოვრობენ. რათ უნდათ ნეტაი ომი ამ კაცებს. სკოლაში ვიღაც უნდა ასწავლიდეს პაწიებს, დედა შვილებს იმიზა ხომ არ ზრდის, რომ მერე მოუკლან. ხალხს სიყვარული აკლია ბებია, კაცი კაციზა მგლად ქცეულა და ნადირივით ხოცავენ ერთმანეთს. მტკივა ეს ნამეტნავად. შარშან, ზაფხულში დიდი სიკვდილი გავათავე ცხინვალში რომ დაგვიხოცეს შვილები. ნეტავ რისთვის, მიწისთვის? რად მინდა მიწა, თუ ადამიანი არ იქნება გახარებული ამ მიწაზე. ხარაგოულიდან რომ იყვნენ მოსული მთავრობის ხალხი, იმათ მკითხეს, პენსია გყოფნისო? 80 ლარი მაქვს. რომ არა ჩემი შრომა და ჯაფა, 80 ლარი რა ფულია, მარა, მაგაზეც უარს ვიტყვი, ოღონდ კი მშვიდობა იყოს. სულ ომი მელანდება, ვერაფერმა შემაშინა ცხოვრებაში მაგის მეტმა. ჩემი ერთ-ერთი შვილიშვილი ჯარშია წასული, იმიზა ვნერვიულობ ბევრს, ის დაბრუნდება, მერე სხვა წავა, მერე იმაზე უნდა ვინერვიულო. ვინც დავკარგე ჯარში, ის მამყოფინოს ღმერთმა".

ბებოს ცრემლები ერევა, მაგრამ ბოლოს ისევ თვითონ სძლევს ცრემლებს და ღიმილით აქეთ მამხნევებს, ნუ გეშინია, ცუდი აღარაფერი იქნებაო. მეც ვცდილობ სხვა თემაზე გადავიტანო საუბარი და ვეკითხები, როგორ შეეგუა 18 წლის გოგო 55 წლის კაცს, ან ქორწილი თუ ახსოვს.

- რა ქორწილი ბებია, ხალხს საჭმელი ენატრებოდა, ძალიან ცუდი დრო იყო. ხალხი შიმშილისგან კვდებოდა და ვისაც პაწია დოვლათი ჰქონდა, ქორწილში რავა გაანიავებდა. ჩემი ქმარი მშრომელი და კეთილი კაცი იყო, არ იყო ჩემთვის ურიგო. სულ მეფერებოდა და ამბობდა, ეჰ, ელენა, ქვრივად რომ დამრჩები ასეთი ახალგაზრდა და ბევრი განსაცდელის გადატანა მოგიწევს, ეგ ამბავი მაწუხებს ნამეტნავადო. რავა გავუტეხავდი გულს, ვამშვიდებდი, ყოლიფერი კარგად იქნება-მეთქი. მალე გამომეცალა ხელიდან და დღემდე ის მტკივა, რომ ავი ბრიგადირისა და კოლმეურნეობის თავმჯდომარის გამო, როცა მოკვდა, მის გვერდით არ ვიყავი. ეჰ, რავა მახსოვს ის დღე, ბებია. დილით ძლივს სუნთქავდა. არ დამტოვოო, მთხოვა, მარა, რომ დასჭექა ბრიგადირმა ფანჯარასთან ელენაო, გავედი, ვთხოვე, ქმარი მიკვდება და ექიმს მოვუყვან-მეთქი. შენ სამუშაოდ წადი და ექიმს მე მოვუყვანო, მითხრა იმ ძაღლისშვილმა. როგორ, მეუღლე მე ვარ და შენ რატომ უნდა წახვიდე ექიმთან-მეთქი. ვინ გისმინა, შემაგდეს მანქანის "კუზაოზე" და მიკრეს ყანაში თავი, რამდენიმე საათში ქსენია, ჩემი ქმრის ნათლული მოვიდა და მითხრა, ნათლია აღარ არისო. მომწყდა გული და გავქვავდი და იმის მერე სულ ვცდილობდი ჩემი ქმრის შიში არ გამართლებულიყო და შვილები შიმშილისგან არ დამჩაგვროდა. ბრიგადირმა იცოდა, როგორ მიჭირდა, მაგრამ ჭყინტ ტაროსაც კი არ მომატეხინებდა ჩემი შვილებიზა. ავი კაცი იყო, ავი და ბოროტი. კოლექტივში კი მონებივით გვექცეოდნენ, ვირებივით გვამუშავებდნენ და ჩვენ მაინც არაფერი გვებადა. აღარ მინდა გევიხსენო ის დრო, ბებია. წეიღოს წყალმა. ნეტავ სიბერის გატანებაც შეიძლებოდეს წყლისთვის.

- ეს ნაოჭები და სიბერე გულს გტკენთ?
- აბა, კარგი ქალი ვიყავი, მაგრამ ახლა დავგლახავდი.

რა ვქნა, ამ სიბერის გამო კი ჩამივარდა კოვზი ნაცარში, მარა ასეთი ყოფილა წუთისოფლის წესი. მაინც არ ვაჭმეინებ თავს დარდს, ვმასხრობ ყოლიფერზე. უკვირთ ახალგაზრდებს, რა ხალისიანი ხარო. ეგ ხალისია აქამდე რომ მომიყვანა, თვარა, ჯავრს რომ დავნებებოდი, მომიღებდა ბოლოს. ფიქრს არ უნდა მიეცე, თორემ დაგაგლახავებს. იშრომე, იმღერე და წლებს ისე დაკეცავ, როგორც ლამაზ საკაბეს. მარა, ცხოვრებამ გაუმაძღარი არ უნდა გაგხადოს. ახლა რომ ვუკვირდები, ზოგიერთს რაც უფრო მეტი მიეცემა, მით უფრო მეტი უნდა, არადა, ცას ვერ გამოვეკერებით ვერავინ და აქ ნაჯაფარი ერთ დღესაც ოხრად დაგრჩება.

- რატომ ოხრად, განა ყველაფერი შვილებს არ რჩებათ?
- შვილსა და შვილიშვილს კი უტოვებ ნაამაგარს, მაგრამ ბევრი არ უნდა დაუტოვო, თვითონ უნდა ასწავლო საქმის კეთება, რომ შენც დაგაფასოს და თვითონაც არ გავირდეს უსაქმურობისგან. მზამზარეულმა კაცის გარყვნა იცის, ბებია. შრომას გადააჩვევს. დიდი ხანია ბარისკენ არ ჩავსულვარ, კაკომ (მეზობელმა) რომ სახლი აიშენა, მისი ნახვა მინდოდა. მეზობელია და მინდა, რომ იმის სიკეთე დევინახო და გევიხარო. ნამეტნავად მიხარია წელგამართული კაცის ნახვა. გაჭირვება მძულს ბებია, მძულს და მინდა, რომ ყველა კარგად იყოს. შვილიშვილმა მითხრა - ქალაქში მშიერ ბავშვებს ქუჩაში სძინავთ და პურიზა მათხოვრობენო. ცივია ალბათ ქალაქი, თუ არა, პაწიას საშიმშილოდ რავა გეიმეტებს კაცი.

- პოლიტიკაზე რას იტყვით, ბებო, როგორი პოლიტიკოსები გვყავს?
- რა ვიცი შვილო, მთავრობას და პოლიტიკოსებს კი არა, მეზობელს ვერაფერს გაუგებ კაცი. გარეგნულად "ვიდიანი" კაცები არიან აქეთაც და იქითაც, მთავრობაშიც და ოპოზიციაშიც, მარა რომ ჩოუკვირდები ორივეს, ერთიმეორეს სიყვარული აკლიათ. ამდენი ღრიანცელის შემხედვარე ბუნებაც გადაგვერია. რაც თავი მახსოვს, სეტყვა, გვალვა და მეორედ მოსვლა სულ იმ დროს იყო, როცა ხალხი არ იყო მშვიდად. ხალხი მშვიდდებოდა თუ არა, ბუნებაც დგებოდა კალაპოტში. ღმერთს ვაბეზრებთ თავს ხმაურით. არ არის ეს კაი ამბავი.

- ბებო, როგორ დალოცავთ "კვირის პალიტრას"?
- ჩემი ხნის მოიყარეთ, ჩემსავით მხნედ, დედა ღვთისმშობელის კალთა გადაგეფაროთ და ხალხის გულის გასახარად წერეთ ბევრი. მე კითხვა არ ვიცი, სამი თვე ვიარე სკოლაში ხუთი შვილის დედამ, რომ ჩემი სახელის და გვარის დაწერა მესწავლა ხელის მოსაწერად. მარა, მე თუ არ წევიკითხავ თქვენ გაზეთს, სხვა ხომ წეიკითხავს, გაახარეთ ხალხის გული და მეც გამიხარდება იმათი სიხარული

Sunday, June 5, 2011

თაგორი ქალისა და კაცის შესახებ

ორი გენიოსი 
ამ დღეებში მომივიდა აზრი, რომ მამაკაცი მხოლოდ შავად არის გამოჯორკნილი, ხოლო ქალი უკვე დასრულებული არსებააა. ქალში არის რაღაცნაირი მთლიანობა და შინაგანი შეთანხმებულობა მანერებს, ჩვევებს, ლაპარაკსა და მორთულობაში. ამის მიზეზი ის უნდა იყოს, რომ მრავალი საუკუნის მანძილზე ბუნება ქალს ერთ გარკვეულ როლს ანიჭებდა და მას უგუებდა  მდედრის არსებას. არავითარ კატაკლიზმებს, არავითარ რევოლუციებს, სოციალური იდეალების არავითარ ცვალებადობას არ მოუცდენიათ ქალი თავისი სპეციალური დანიშნულებისთვის და ხელი არ შუშლიათ მისი თვითგამორკვევისთვის. მისი საქმე იყო სიყვარული, ბავშვის გაზრდა, ალერსი. ქალი მეტს არაფერს არ აკეთებდა და იმ დახვეწილი ოსტატობით, რომელიც მან ამ სფეროში მოიხვეჭა, გაჟღენთილია ყველა მისი საქმე და მთელი მისი არსება. მისი მიდრეკილება და მოღვაწოება, ყვავილისა და სუნელის მსგავსად, მთლიანი  და განუყოფელია. ამიტომ  მან არ იცის დაეჭვება და არც მერყეობა.
მამაკაცის ხასიათში ჯერ კიდევ ბევრი ნაპრალი და წახნაგია. ყველა იმ განსხვავებულმა ძალამ და გარემოებამ, რომლებიც სამოქმედოდ  აღძრავდნენ მამაკაცს, კვალი დააჩნია მის არსებას. ამიტომ თვალში გვხვდება ერთთან შუბლის არათანაზომიერი განვითარება, მეორესთან ზედმეტად წამოზრდილი ცხვირი, მესამესთან შეუმჩნეველი სისასტიკე ტუჩის კუთხეებში. მამაკაცს რომ მიზანთა და მისწრაფებათა ისეთივე კეთილმოქმედი მუდმივობა და ერთსახეობა ხლებოდა, ბუნება ალბათ შესძლებდა  მისთვისაც გამოემუშავებინა გარკვეული სულიერი შაბლონი, რომელიც შესაძლებლობას მისცემდა მამრს ურალოდ და ბუნებრივად, ზედმეტი ძალისხმევისა და დაძაბვის გარეშე ემოქმედა. მაშინ  მას აღარ მოუხდებოდა თავისთვის ქცევის ესოდენ რთული კოდექსის შექმნა და აღარ ექნებოდა გარეშე გარემოებათა ზეგავლენით ნორმალური გზიდან გადახვევის ასეთი მიდრეკილება.
ქალი იმთავითვე დედაკაცის ყალიბში იქნა ჩამოსხმული. მამაკაცს არ მიუღია რაიმე თავდაპირველი დანიშნულება. აი, რატომ ვერ შეძლო მან სრულყოფილების ასეთ სილამაზემდე ამაღლება.


რაბინდრანათ  თაგორი  _ 1861-1941 
My photo
Tbilisi, Georgia
მითხარი ვინ არის შენი მეგობარი და გეტყვი ვინა ხარ შენ :)

თემები

მკითხველები